W miejscowości Bobowa w km 58+700 rzeki Białej Tarnowskiej czyli blisko 59 km od jej ujścia do Dunajca znajdował się zbudowany w latach 50-tych XX wieku betonowy stopień (fot. 1). Jego zadaniem była ochrona przyczółków mostu drogowego oraz utrzymanie dostatecznego poziomu wody dla potrzeb gminnego ujęcia wody pitnej.
Fot. 1 Stopień w Bobowej przed modernizacją
Wysokość stopnia przed modernizacją wynosiła 1,8 m, a jego długość od korony do końca niecki wypadowej 43,0 m. Miał on trapezowe gardło przelewowe o wysokości 1,2 m i szerokości 20,0 m. Niecka wypadowa rozpraszająca energię płynącej wody miała długość 18,0 m i zmienną szerokość od 23,0 do 25,0 m. Była zakończona betonowym gurtem o wysokości 0,6 m (fot. 2). Brzegi koryta bezpośrednio poniżej i powyżej budowli zostały umocnione opaskami z narzutu kamiennego i gabionów (prostopadłościennych siatkowo-kamiennych koszy) przelanych betonem. Przez lata użytkowania stopień uległ zniszczeniu, dno koryta poniżej niecki wypadowej w skutek erozji dennej zostało wypłukane odsłaniając wychodnie skalne. W efekcie powstały dwie wysokie bariery uniemożliwiające migracje rybom i innym organizmom wodnym, pierwsza poniżej korony stopnia, a druga poniżej niecki wypadowej.
Fot. 2 Stopień prze modernizacją – widoczna niecka wypadowa zakończona betonowym gurtem
W celu udrożnienia przeszkody przebudowano stopień na bystrze kamienne typu „plaster miodu”, zachowując jednocześnie poziom niezbędnego piętrzenia dla ujęcia wody i poprawiając warunki przepływu wód powodziowych przy pobliskim moście. W trakcie prac podczas sondowania dna okazało się, że przy prawym brzegu Biała Tarnowska wydrążyła głęboką rynnę, grożącą uszkodzeniem filarowi mostu (fot. 3). Niebezpieczeństwo zażegnano, zasypując wyrwę podczas układania bystrotoku.
Fot. 3 Sondowanie dna rzeki przed rozpoczęciem prac budowlanych
W efekcie prowadzonych działań powyżej mostu drogowego powstał naturalny bystrotok kaskadowy o długości ponad 70 metrów (fot. 4). Składa się na niego kilkanaście naprzemiennie ułożonych basenów otoczonych ścianami z głazów, pomiędzy którymi znajdują się luki umożliwiające przelew wody. Całość naśladuje naturalny nurt rzeki, a uzyskany spadek koryta gwarantuje taką prędkość przepływu wody pomiędzy kamieniami, która daje rybom możliwość migracji. Widoczna na schemacie poniżej zdjęcia, jasnoniebieska linia ze strzałką wskazuje kierunek tego przepływu w okresach niżówek.
Fot. 4 Wybudowany bystrotok kaskadowy – widok z drona (zdjęcie p.M.Borowiecki)
Dla poprawy bezpieczeństwa powodziowego teren pod mostem, w miejscu gdzie kończy się bystrotok kaskadowy został obniżony o około 3,5 metra. Odblokowane także zostało światło przęsła mostu przy drugim jego filarze, co pozwoliło na zwiększenie przepustowości pod tą przeprawą drogową (fot. 5). Zabezpieczono też przyczółek mostu oraz infrastrukturę komunalną, umacniając głazami stromą skarpę na brzegu prawym.
Fot. 5 Zwiększenie przepustowości pod mostem drogowym
Poniżej mostu znacznie obniżono wysokość betonowego gurtu i wycięto w jego środkowej części przelew (fot. 6). Wszystkie opisane działania odblokowały przeszkodę i pozwoliły różnym organizmom wodnym na jej pokonanie.
Fot. 6 Prace przy obniżaniu wysokości stopnia
Dla zabezpieczenia stabilności bystrotoku, dodatkowo podparto go zakotwiczonymi w dnie głazami. W trakcie prac budowlanych użyto ponad 600 kamieni o łącznym ciężarze około 3300 ton, których ciężar jednostkowy wahał się w granicach 4 – 12 ton. Przebudowany stopień został uroczyście oddany do użytku 3 lipca 2018 roku (fot. 7).
Fot. 7 Spotkanie z okazji oddania do użytku zmodernizowanego stopnia w Bobowej
Jak widać na zdjęciu 8 zrobionym pod koniec września 2018 budowle wykonane z materiałów naturalnych w odróżnieniu od konstrukcji betonowych dość szybko wkomponowują się w krajobraz przyrodniczy okolicy. Ich ważną cechą jest odporność na uszkodzenia podczas wezbrań rzecznych wynikająca m.in. z ciężaru, zdolności do rozpraszania energii płynącej wody oraz „elastyczności” budowli (ewentualne uszkodzenia stopnia mogą być kompensowane drobnymi przesunięciami głazów).
Fot. 8 Widok na zmodernizowany stopień w Bobowej (zdjęcie p.M.Borowiecki)
