W projekcie zaplanowano wiele działań, które mają zainicjować proces odtworzenia korytarza swobodnej migracji rzeki Biała Tarnowska – zwiększyć z czasem szerokość i pojemność koryta rzeki oraz doprowadzić do wytworzenia teras zalewowych w wyznaczonych miejscach. Spowoduje to zróżnicowanie budowy dna i brzegów oraz przepływu rzeki, stwarzając tym samym warunki dla rozwoju siedlisk ryb, szczególnie ich młodocianych stadiów oraz organizmów wodnych, a także do samoczynnego odtwarzania się roślinności kamieńców i nadrzecznej roślinności łęgowej. Otworzenie naturalnych procesów korytotwórczych pozytywnie wpłynie zarówno na stan ekologiczny wód, stan środowiska przyrodniczego, jak i na perspektywy zachowania siedlisk oraz gatunków chronionych w ramach sieci obszarów Natura 2000 oraz ograniczy zagrożenie powodziowe.
Działania jakie mogą zostać podjęte dla uzyskania opisanych wcześniej efektów opisano poniżej. Zostały one wybrane spośród możliwych rozwiązań, jako najodpowiedniejsze dla istniejących warunków lokalnych.
Zaproponowane rozwiązania
Deflektory (ostrogi) kierujące nurt rzeki w kierunku przeciwległego brzegu, mające wymusić lekkie meandrowanie rzeki, a przez to poszerzenie koryta.
„Śpiące zabezpieczenia” na granicy korytarza swobodnej migracji koryta rzeki ograniczające możliwość zbyt rozległego meandrowania rzeki.
Kanały odpływowo-nawadniające przecinające naturalne, tworzone przez rzekę wały przykorytowe, które mają za zadanie umożliwić odpływ wód opadowych i wezbraniowych z obszarów nadbrzeżnych.
Deflektory
Deflektory mają za zadanie odcinkowe zabezpieczenie brzegu, na którym zostały wybudowane oraz skierowanie prądu wody na brzeg przeciwny celem wytworzenia meandra i zwiększenia szerokości koryta rzeki. Zostaną wykonane poprzez wybranie mas ziemnych ze skarpy brzegowej na odcinku o długości 5-10 m oraz max 15 m w głąb brzegu i wypełnienie ich drewnianymi kaszycami (skrzyniami) wypełnionymi lokalnym materiałem oraz kamieniem łamanym służącym do obciążenia konstrukcji. Przykładowe rozwiązanie zastosowane na rzece Königsseer Ache w Austrii pokazuje zdjęcie poniżej.
Fot. 1. Deflektor kamienny na rzece Königsseer Ache, Austria
Ponieważ, na niektórych odcinkach Białej występują obustronne umocnienia brzegów, które uniemożliwiałyby, a w każdym razie utrudniałyby migrację koryta rzeki zaplanowano usunięcie części z nich lub ich obniżenie.
Śpiące zabezpieczenia
Zadaniem tzw. „śpiących zabezpieczeń”, lokalizowanych w pewnej odległości od koryta rzeki jest wyznaczenie jej granic swobodnego meandrowania. Budowa „śpiących zabezpieczeń” polega na wykonaniu w pewnej odległości od rzeki rowów o szerokości 1,5-2 m i głębokości do 3 m wypełnionych materiałem kamiennym. Takie zabezpieczenia gwarantują ochronę terenów zabudowanych i infrastruktury komunalnej przed erozją rzeki (Rysunek 1).
„Śpiące zabezpieczenia” wykonane zostaną przez wybranie mas ziemnych na odcinkach o długości od ok. 65 m do 145 m. Pozyskany materiał miejscowy zostanie użyty do częściowego wypełnienia wykopów razem z kamieniem przywiezionym z kamieniołomów oraz do budowy muld przykrywających „śpiące zabezpieczenia”, których zadaniem będzie kierowanie wód powodziowych w stronę koryta rzeki Białej.
Rysunek 1. Mulda (czerwony trapez) na granicy korytarza swobodnej migracji koryta rzeki (zmodyfikowany rysunek z: Bańkowska A., Sawa K., Popek Z., Wasilewicz W, Żelazo J., 2010. Źródło: Studia wybranych przykładów renaturyzacji rzek – renaturyzacja rzeki Izary w Monachium).
Kanały odpływowo-nawadniające
Powstające w naturalny sposób wały przykorytowe blokują odpływ wody w czasie powodzi z wysoko położonej terasy zalewowej co powoduje, że woda tworzy boczne koryta i zagraża infrastrukturze komunikacyjnej i przemysłowej znajdującej się w znacznej odległości od brzegu. Dla przeciwdziałania tej sytuacji planuje się budowę kanałów odpływowo-nawadniających przecinających wały przykorytowe tworzone przez rzekę Białą i umożliwiających odpływ wód opadowych oraz wezbraniowych z obszarów nadbrzeżnych.